DEN HAAG (ZH) – Human Rights Watch (HRW) publiceerde onlangs de resultaten van een groot onderzoek naar de werking van War Crimes Units in drie Europese landen. Het Nederlandse Openbaar Ministerie en de politie komen daarbij als lichtend voorbeeld naar voren. Hester van Bruggen, officier van justitie bij het cluster Internationale Misdrijven, beschouwt de bevindingen als een groot compliment. Een gesprek over The Long Arm of Justice.
Bij het Landelijk Parket is sinds acht jaar een cluster ingericht dat oorlogsmisdadigers, genocidairs en folteraars vervolgt. HRW concludeert in het rapport dat war crime units als de onze een krachtige boodschap af geven aan mensenrechterschenders, namelijk: de tijden van straffeloosheid en een luxe leventje leiden in het Westen zijn voorbij. Hester van Bruggen vindt de mooie resultaten van het rapport extra belangrijk omdat de internationale organisatie altijd erg kritisch is naar autoriteiten. “Eerder dit jaar werd ik door Amnesty al op een lijst van ‘ware mensenrechtenmensen’ gezet als gezicht van het team en nu dit rapport van HRW. Dat betekent dat de twee meest gezaghebbende mensenrechtenorganisaties in één jaar expliciet hun waardering voor ons werk wereldkundig maakten.” In het rapport The Long Arm of Justice worden naast Nederland ook Frankrijk en Duitsland besproken. Over Nederland zegt HRW: “The Netherlands has the most longstanding and robust war crimes unit, which can serve as a good model for governments considering the creation of similar entities (…).” Volgens Hester van Bruggen onderscheidt Nederland zich omdat wij een apart cluster bij het OM hebben en een apart politieteam. “Nederland heeft ook de meeste zaken gedaan en de langste traditie om mensenrechtenschenders aan te pakken.“
Hester van Bruggen vertelt dat het cluster Internationale Misdrijven en de politie er de afgelopen acht jaar in zijn geslaagd om zaken naar een hoger niveau te tillen. Het team is ook uitgebouwd tot een goed functionerende club. Maar dat had wel flink wat voeten in aarde. “Het is lang zoeken geweest hoe het OM-team en het politieteam het best toegerust kon worden op IM- onderzoeken. We hadden behoefte aan een gevarieerde groep professionals. We zijn uiteindelijk uitgekomen op een combinatie van ervaren rechercheurs, historici en politicologen.” De officier legt uit dat IM-zaken tijdrovend zijn. De feiten spelen zich vaak ver in het verleden af en bewijs vergaren in oorlogsgebied is lastig, zo niet onmogelijk. Het keuzeproces van welke zaken worden opgepakt kost ook tijd. Het team verzamelt bergen startinformatie, die analyseren ze en zo bouwen ze langzaam een zaak op. “We doen onderzoeken in totaal verschillende landen: van Sri Lanka, tot voormalig Joegoslavië, Afghanistan Congo en Rwanda. Van alle zaken leren we en nemen we nieuwe kennis mee.”
Wereldwijd neemt de belangstelling voor het opbouwen van War Crimes Units toe. Zo nam Zwitserland contact op met Nederland om van ons systeem te leren. “Wij laten zien dat het kan. Natuurlijk moet je veel investeren, soms zonder resultaat. Niets is een gespreid bedje voor ons. We hebben met andere culturen en andere rechtssystemen te maken. Getuigenbescherming bijvoorbeeld is voor ons vaak geen optie. Neem een getuige uit Rwanda die een genocide heeft overleefd. Die persoon is veel van zijn/haar familie en vrienden verloren. Ze willen de paar mensen die ze nog over hebben dan niet verlaten om beschermd in een ander gebied te gaan leven omdat Nederland graag een strafzaak wil doen. Dan moeten wij iets anders verzinnen. Je moet wel aan een zaak durven beginnen.“
Het cluster heeft met gigantische humanitaire ravages te maken, waarbij gruwelijke details en waarheden hen vaak niet bespaard blijven. Hester van Bruggen merkt dat haar werk haar als persoon heeft gevormd. “De extremen worden groter: de kloof tussen hoe ontzettend wreed mensen kunnen zijn, maar ook hoe goed anderen zijn. Persoonlijk merk ik dat verdriet daarover mij kan overvallen. Het is slecht te voorspellen wanneer iets je raakt.” Hester van Bruggen vat het werk van het cluster samen als: ‘leren, leren, leren’. IM dealt met uiterst (politiek) gevoelige zaken waar iedereen altijd wat van vindt. “We werken altijd op het scherpst van de snede. De belangrijkste les is dat we ons als OM en politie moeten specialiseren met verschillende disciplines: goede deskundigen en een bataljon scherpe rechercheurs. En we tonen lef door zaken creatief aan te vliegen. Maar vooral nemen we de tijd om ervaring op te bouwen en daar plukken we nu de vruchten van. Daarom zijn wij een goed voorbeeld voor de rest van de wereld. Het is mooi dat we worden gezien.“
